Bilingual transcription: An Clò Mòr

Why not take a trip in the company of Calum MacIlleathain?

Oh aidh! Tuigidh mi carson a thug iad an obair seo dhomhsa.

Seall! Deise-obrach–work clothes -deise-obrach, freagarrach airson faing – a fank – faing, no dad sam bith eile a tha ri dhèanamh air croit, sa bhaile no air an tuath.

Ach le aon atharrachadh beag… Tha an aon aodach air a thogail gu àrd-ìre. Clasaigeach.

Tuigidh tu dè tha mi a’ ciallachadh. Freagraidh an trusgan seo air faing, fèill no spiris-fasain ann am Paris.

This garment can hold its own at a fank, a festival or a fashion catwalk in Paris.

Ach chan e an trusgan a tha cudromach ach an t-aodach, the material, the fabric – an t-aodach; seo clò.

Tha mi a-mach air An Clò Hearach–Harris Tweed–An Clò Hearach; no An Clò Mòr–the big tweed–an clò mòr, mar a chanar ris?

Tha clò air a chleachdadh airson aodach sam bith a tha air fhighe… Clò is a word used for any woven material… Apart from my weaving attempt in second year Home Economics. No-one was quite sure how I’d made it so err… robust.

Tha mi sna Hearadh airson coinneachadh ri breabadair, a’ leantainn ghinealaichean roimhe a bha treun air a’ bheairt.

Ach mus dèan mi sin tha cho math beachd fhaighinn air dè eile a thathas a’ dèanamh le clò-mòr. ‘S fheàrr a bhith a dhìth a chinn na dhìth an fhasain!

Better to be headless than out of fashion. I hope the Harris fashion police are not out in force today.

Carson a tha luchd-fighe clò cho math air ball-coise? Breabadairean a tha annta. ‘S fheàrr dhomh sguir no gheibh mi fhìn breab. Chan eil clò no aodach eile ann am Breatainn a tha air a dhìon le Achd Pàrlamaid.

No other tweed or cloth is protected by an Act of Parliament. Fad an linn a chaidh–all last century–fad an linn a chaidh; bha marsantan sna h-eileanan –merchants in the islands–marsantan sna h-eileanan; a’ sabaid airson clò Hearach a dhìon.

Oir bha feadhainn eile ag iarraidh clò coltach ris a dhèanamh, le ainm na Hearadh air. Others wanted to make a similar tweed with the Harris name on it. Carson? Uill bha an clò mòr cliùiteach. Harris Tweed was prestigious –bha an clò mòr cliùiteach… sheesh try saying that after spending all day at the loom.

An-diugh tha clò Hearach ri lorg anns gach oisein den t-saoghal. Today Harris Tweed can be found in every corner of the planet.

Ach ’s ann an Sgalpaigh na Hearadh a tha mi a’ faicinn clò a’ tighinn beò an-diugh. Tha Dòmhnall MacLeòid a’ fighe air dà bheairt a nì dà leud diofraichte.

Calum: Seadh a Dhòmhnaill, dè do chor?

Dòmhnall: Cor math, sibh pèin?

Calum: Math fhèin, chuala mi fuaim do bheairt bho taobh thall an locha!

Dòmhnall: Cluinneadh tu thall an sin alright!

Calum: Abair fuaim.

Calum: A Dhòmhnaill, ciamar a thòisich sibhse obair mar bhreabadair?

Dòmhnall: Uill, nuair a bha mi beag, bhithinn a’ dol a-null le m’ uncail a’ dèanamh na bobins às dèidh na sgoile. Bha ùidh agam agus thòisich mi an uairsin. Nuair a dh’ fhàg mi an sgoil, bha sinn ga dhèanamh son treiseag ach sguir mi an uairsin. Ach bliadhnaicheanas deidh sin, tha sinn a-nis ga dhèanamh dhuinn fhèin. Bliadhnaichean air ais b’ e direach iasgaireachd agus croitearachd agus obair na beairt, sin na bh’ ann uaireigin ‘s tha e fhathast ann an-diugh.

Calum: Tha an t-òran ag ràdh..“’S e am beairt a rinn mo shàrachadh”, a bheil thu ag aontachadh leis an sin?

Dòmhnall: Oh tha gu dearbh, fear a sgrìobh sin bha fhios aige dubhairt a bha e a’ bruidhinn.

Nuair a thèid i ceàrr, thèid i cearr. Nach sinne a bu chòir a bhith moiteil–should we not be proud -Nach sinne a bu chòir a bhith moiteil; fada air falbh bho Innse Gall, tha inbhe is spèis ga thoirt dhan obair sgìleil a tha dèanta ann an seadaichean-beairt is muilnean.

Ach tha aon rud nach fhaca mi a-riamh air a dhèanamh à clò mòr. Saoil dè cho doirbh sa bhiodh e deise-shnàimh no co-dhiù bonaid-snàimh fhaighinn dèanta. Joy, ma tha thu ag iarraidh gun òrdaich mi tè dhutsa leig fios! Tha mi a’ tilleadh dhan bhùth!